Behavioral finance: 6 schadelijke valkuilen

‘Behavioral finance’ is een combinatie van psychologie en de invloed ervan op beleggers en analisten. Gedrag van mensen heeft namelijk veel invloed op koersen en markten.

Op aandelenmarkten ben jezelf de grootste vijand. Er is maar 1 persoon die invloed op je rendementen heeft en dat is diegene in de spiegel.

Daarom is het goed om te weten welke typische vooroordelen of valkuilen een negatieve invloed hebben op je rendement.

Wat is behavioral finance?

Behavioral finance zegt dat markten en prijzen vooral beïnvloed worden door het gedrag van mensen. Het zegt dat de mensen die kopen en verkopen niet altijd rationeel handelen. Er zijn diverse valkuilen en vooroordelen waarin bijna ieder mens weleens trapt.

Het gaat daarmee in tegen de traditionele financiële theorie, of de efficiënte-markthypothese, die zegt:

  • Zowel markten als beleggers zijn perfect rationeel.
  • Alle beschikbare informatie zit te allen tijde in de beurskoersen verwerkt.
  • Alle beleggers interpreteren de beschikbare informatie op dezelfde manier.
  • Beleggers laten zich alleen leiden door objectieve informatie.

Terwijl de theorie van behavioral finance het volgende zegt:

  • Menselijk gedrag wordt gezien als ‘normaal’ maar niet als ‘rationeel’.
  • Koersen worden beïnvloed door het sentiment van beleggers.
  • Beleggers interpreteren informatie op verschillende manieren.
  • Mensen laten zich leiden door hun eigen vooroordelen.

De waarheid zal ergens in het midden van beide theorieën liggen. Koersen maken soms vreemde sprongen die met de efficiënte-markthypothese niet te verklaren zijn. Met de theorie van behavioral finance ernaast wordt de aanvulling gemaakt dat de mens achter de transacties niet altijd rationeel is.

De 4 categorieën

Beleggers worden dus beïnvloed door hun eigen vooroordelen. Deze vooroordelen zijn allemaal samen te vatten in 4 overkoepelende categorieën, namelijk:

  • Emotie: we maken beslissingen aan de hand van hoe we ons voelen.
  • Zelfbedrog: we denken meer te weten dan we eigenlijk weten.
  • Sociale invloed: we laten ons beïnvloeden door anderen.
  • Foute informatieverwerking: we interpreteren beschikbare informatie verkeerd.

Hieronder volgen 6 van de bekendste valkuilen waar je als belegger in kunt trappen.

Valkuil 1: Overmoedigheid

Overmoedigheid is een veelvoorkomende valkuil. Je gaat er dan vanuit dat je slimmer bent dan je eigenlijk bent. Vaak denken overmoedige mensen ook dat ze over meer informatie beschikken dan een ander. Helaas is meestal het tegenovergestelde waar.

Onder 300 professionele fondsmanagers is eens de vraag gesteld of ze zichzelf bovengemiddeld kundig vonden. Van de ondervraagden vond 74% zichzelf inderdaad bovengemiddeld. De overige 26% vond zichzelf minimaal gemiddeld. In principe vond dus niemand dat ze minder kundig waren dan het gemiddelde.

Dat terwijl bijna 80% van de fondsmanagers de markten niet weten te verslaan.

Valkuil 2: Overreactie

Overreactie wil zeggen dat beleggers vaak buitensporig fel reageren op nieuwe informatie. Koersen gaan dan onterecht scherp omhoog of omlaag.

Meestal leidt een overreactie enkele dagen daarna tot een correctie.

Je zou er slim gebruik van kunnen maken door op de juiste tijden in en uit te stappen. Het timen van de markt is echter zeer lastig, zoniet onmogelijk. Het is beter om overreacties te negeren en altijd de lange termijn voor ogen te houden.

Valkuil 3: Verliesaversie

Mensen hebben een hekel aan verliezen. De grondleggers van behavioral finance hebben al eens geconstateerd dat verliezen ons meer pijn doet dan dat winnen ons aan geluk geeft. Anders vertaald: 100 euro verliezen doet meer pijn dan dat 100 euro winnen ons vreugde geeft.

Verliesaversie is de neiging om verlies te vermijden. Zelfs als posities sterk gedaald zijn en nog steeds sterk dalen houden we vast. De hoop is dan dat koersen ooit wel weer zullen stijgen.

Je verlies nemen op de juiste momenten is een onmisbare eigenschap voor iedere belegger. Weet wanneer je moet verkopen.

Valkuil 4: Voorkeur voor bevestiging

Deze valkuil wil zeggen dat mensen vooral een voorkeur hebben voor bevestigende informatie. Mensen met een sterke mening leggen vooral focus op informatie die de mening bevestigen in plaats van weerleggen. Er wordt minder waarde gehecht aan informatie die hun mening tegenspreekt.

Als belegger kan deze valkuil je ondergang zijn. Daardoor houd je lang vast aan posities waarvan je zelf het idee hebt dat ze goud waard zijn. Maar het kan best zijn dat de brede markten daar heel anders over denken.

Blijf openstaan voor andere meningen en tegenstrijdige informatie. Je eigen koppigheid zal je geld kosten.

Valkuil 5: Kuddegedrag

Mensen zijn net dieren. Kuddegedrag wil zeggen dat je snel meegaat in de meute en meegetrokken wordt in een bepaalde hype. Als iedereen om je heen dikke winsten behaalt met een bepaalde belegging, wil je daar natuurlijk aan meedoen.

De angst om iets mis te lopen (ook wel ‘fear of missing out’) kan groot zijn. Daardoor betaal je uiteindelijk een veel te hoge prijs om maar mee te kunnen doen. Het gevolg is bijna altijd teleurstelling en veel verlies.

Kuddegedrag kun je gemakkelijk voorkomen door je eigen doelen op te stellen. Streef die na en wijk niet van je doelen af.

Valkuil 6: Verankeringseffect

Het verankeringseffect is de neiging om te veel waarde te hechten aan het eerste stukje informatie die we ontvangen. Nieuwe informatie die daarna volgt vergelijken we daarmee. Daardoor krijg je een referentiepunt die mogelijk onterecht is.

Een voorbeeld: stel je gaat winkelen en je ziet een trui voor 300 euro. De trui vind je duur dus hang je terug. Vervolgens zie je een andere trui voor 150 euro. Nog steeds een heel bedrag, maar ten opzichte van de eerdere 300 euro vind je dat nu goedkoop.

Dat werkt hetzelfde met aandelen. Het kan zijn dat je een aandeel voor 200 euro hebt gezien die je graag wilt hebben. De volgende dag staat de koers op 180 euro. Al snel kom je tot de conclusie dat het aandeel nu goedkoop is. Dat terwijl 180 euro nog steeds te veel geld kan zijn.

Conclusie

Het is goed om je bewust te zijn van psychische valkuilen. Daar word je een betere belegger van.

Behavioral finance heeft inmiddels vele valkuilen en vooroordelen van de mens blootgelegd. In dit artikel hebben we de 6 meest gangbare valkuilen behandeld.

Voor meer leesvoer over dit boeiende onderwerp is het volgende boek een aanrader: Thinking Fast and Slow door Daniel Kahneman.